Kuş bilimcisi Prof. Dr. Çağan Şekercioğlu’nun başlattığı ve KuzeyDoğa Derneğinin yürüttüğü çalışmalar kapsamında Iğdır’ın Tuzluca ilçesine bağlı Yukarı Çıyrıklı köyünde kurulan Aras Kuş Araştırma Merkezi, göçmen kuşlarla ilgili araştırmalarına devam ediyor.
Bu yıl yakalanıp uydu vericisi takıldıktan sonra doğaya salınan bozkır şahini, bozkır delicesi, çayır delicesi ve gökçe delicenin göç yolculuklarında kısa sürede binlerce kilometre kanat çırptığı tespit edildi.
BOZKIR ŞAHİNİ
Iğdır’daki merkezde bulunan ağlara takılan yırtıcılardan bozkır şahini (Steppe buzzard), 13 Nisan’da halkalandıktan sonra doğaya salındığı aynı gün Ermenistan’ın başkenti Erivan’a geçti. Dört gün boyunca burada bulunan şahin, 17 Nisan’da Gürcistan’a, 18 Nisan’da Rusya’ya, 22 Nisan’da Kazakistan’a göçtü.
Yaklaşık bir hafta boyunca Rusya-Kazakistan sınırına yakın bölgelerde beslenen şahin, 28 Nisan’da Rusya’ya kanat çırparak, Novosibirsk bölgesindeki Kyshtovsky köyüne geçti ve halen burada zaman geçiriyor.
Şahin, yolculuğu boyunca en uzun aralıksız uçuşunu 92 kilometreyle Kuzey Kazakistan’da, en yüksek uçuşunu ise 3 bin 951 metreyle Kazakistan’ın Kızılyar şehri üzerinden geçerken yaptı.
ÇAYIR DELİCESİ
Iğdır’daki merkezde 12 Nisan’da halkalanarak doğal ortamına bırakılan çayır delicesi (Circus pygargus), aynı gün Ermenistan’a, buradan da Gürcistan’a geçti.
13 Nisan’da Rusya’ya uçan delice, altı gün sonra Rusya’nın başkenti Moskova’ya yerleşti ve halen burada yaşam sürüyor.
Delicenin en uzun aralıksız uçuşu 78 kilometreyle Rusya’da, en hızlı uçuşu ise yine bu bölgede saatte 80 kilometreyle gerçekleşti.
BOZKIR DELİCESİ
Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliğince oluşturulan, nesli tükenme altında olan türlerin yer aldığı kırmızı listede “Tehdide açık” koduyla yer alan bozkır delicesi (Circus macrourus), 21 Mart’ta Iğdır’daki merkezde halkalandıktan sonra doğal ortamına bırakıldı.
Aynı gün Ermenistan’a geçip buradan Gürcistan, ardından Hazar Denizi’nin Rusya kıyılarına, ardından da Kazakistan’a geçen bozkır delicesi, 14 Nisan’a kadar buralarda vakit geçirdi.
Son olarak Rusya’nın Novosibirsk bölgesindeki Karasuk şehrine yerleşen delice, bu uçuşu esnasında en fazla 4 bin 469 metre yüksekliğe ulaştı ve en uzun aralıksız uçuşunu Hazar Denizi kıyısından geçerken 285 kilometreyle gerçekleştirdi.
Delice, halkalandığı günden bugüne 4 bin 944 kilometre kanat çırptı.
GÖKÇE DELİCE
Iğdır’daki merkezde halkalanıp 27 Mart’ta doğal ortamına bırakılan gökçe delice (Circus cyaneus), 3 Nisan’da Ermenistan’a, buradan da Gürcistan’a göçtü.
Yolculuğunda Rusya’ya bağlı Komi Cumhuriyeti’nin Ust-Kulom bölgesine gidip daha sonra geri dönerek Tataristan’ın Kazan şehrine yerleşen gökçe delice, burada yaşam sürmeye devam ediyor.
Gökçe delice, göç yolundaki 54 günde 4 bin kilometre katetti.
NASIL YAPILDI
Aras Kuş Araştırma Merkezi İstasyon Sorumlusu Kayahan Ağırkaya, AA’ya, uydu vericisi takma ve halkalama çalışmalarının hız kesmeden devam ettiğini söyledi.
Bu sezon birçok türü uydu vericiyle takibe aldıklarını anlatan Ağırkaya, şunları kaydetti:
“Bu sezon çok önemli dört yırtıcı türüne uydu vericisi yerleştirdik ve takip altına aldık. Bunlardan ilki bozkır şahiniydi ve 27 günlük süre boyunca 4 bin kilometre katederek Rusya-Kazakistan sınırına ulaştı. Diğer türümüz çayır delicesiydi, 28 günde 2 bin 200 kilometre uçarak Moskova yakınlarına vardı. Bozkır delicesi 60 günlük süreçte yaklaşık 5 bin kilometre katetti, Rusya-Kazakistan sınırında bulunuyor. Son türümüz olan gökçe delice 54 günde 4 bin kilometre katetti ve Rusya’nın Kazan kenti yakınlarında bulunuyor.”
Aras Vadisi’nin göçmen kuşlar için önemli bir alan olduğunu vurgulayan Ağırkaya, “Bu farklı kuş türleri Aras Vadisi’nin aslında ne kadar zengin bir habitat olduğunu ve korunmasının ne kadar önemli olduğunu bize gösteriyor.” diye konuştu.
NEDİR BU “KANATLI CASUSLAR”
3 Şubat 1953’te Hatay İskenderun’un Muratpaşa köyünde avlanan birkaç avcı bir atmaca yakaladı ve atmacanın ayaklarında iki küçük levha bağlı olduğunu gördü. Levhalardan birinin üzerinde “Finland”, “Helsinki” ve “Mous2001” kelimeleri yazılı idi.
Levhalar polis tarafından incelendiğinde buna benzer daha önce ikinci bir hadisenin olduğu ortaya çıktı.
Osman isminde bir berber, ava çıktığı sırada cins bir ördek vurur ve ördeğin ayağında “Moskova 22056” kaydı bulunan bir levha yazılı olduğunu görür. Berber Osman, olaydan polisi haberdar eder.
4 Şubat 1953 tarihinde Çiftçi gazetesi yakalanan atmaca için “Kanatlı casuslar” başlığını attı.
SOĞUK SAVAŞ BASINININ FAVORİ HABERİ
Soğuk Savaş döneminde “kanatlı casuslar” haberi sık sık basında yer aldı. Vakit gazetesinin haberine göre, Menemen’de okul bahçesinde bir çalı dibinde “kırmızı gagalı” bir kuş bulundu. Ve en önemlisi kuşun ayağında “Moskova 12913 E” yazılı idi. Kuş hemen emniyete verildi.,
Vatan gazetesi ise 1 Ağustos 1948 tarihinde şu haberle çıktı: “Çeşmeli avcılar şimdiye kadar hiç rastlamadıkları bir kuşa rastlamışlar ve derhal ateş etmişlerdir. Hafif yaralı kuşun bileziğinde ‘Moskova 1287’ yazılı bir etiket bulunduğunu görmüşlerdir. Hadise derhal jandarma karakoluna bildirilmiştir.”
DAHA İNANDIRICI OLMASI İÇİN NELER YAPILDI
O dönem inandırıcılığı artırmak için dış haberler de devreye sokuldu.
2 Haziran 1952 tarihli Vatan gazetesi haberine şöyle idi: “Fransız Komünist Partisi önderlerinden Jacques Duclos’un otomobilinde iki güvercin bulundu. Fransız emniyet makamları bu iki ölü güvercin üzerinde otopsi yapılmasına karar verdi. Bunların adi güvercin mi yoksa muhabere güvercini mi olduğuna karar verilecek.”
Ezcümle, o dönem Konya, İnegöl, Samsun gibi Anadolu’nun her yerinde “kanatlı casuslar” yakalandı.
2024 yılında, uydu vericisi takılarak dört yırtıcı kuşun yolculuğunun adım adım izlenmesi ise akıllara bu haberleri getirdi…
